‘Naar het Gerecht’

23 september 2015, lezig door Marianne Kruijswijk

Met een helder uiteenzetting over de Oranjegezinden begon onze gastspreker Marianne Kruijswijk haar verhaal over criminele zaken die speelden in het Oldambt, om ons op boeiende wijze mee te nemen naar ‘misdaden’ gepleegd in de tweede helft van de achttiende eeuw. Met ons hedendaags normbesef is het soms niet voor te stellen dat iets als misdaad werd aangemerkt. Zo kon het lopen met een oranje versiering op je hoed reden genoeg zijn om opgepakt te worden door de Drost. Vroeger had Zuidbroek zeer veel met deze criminele zaken te maken, of beter gezegd, bij de afhandeling hiervan. Zo was er in vroegere tijden de Drost (van Zuidbroek), die verantwoordelijk was voor de rechtshandhaving en recht sprak in het Oldambtster rechtsgebied hier in Zuidbroek in betreffende periode in het Rechthuis.

Het meest spraakmakend verhaal van deze avond is toch wel het dossier van Eerhardus Knoop, een schoolmeester uit Eexta. Uitgebreid werd hier bij stil gestaan, mede omdat het tegelijkertijd een schets geeft van het toenmalig rechtssysteem hier in de provincie. Na jaren van procederen werd Knoop, die werd beschuldigd van een zedenmisdrijf, uiteindelijk verbannen uit de provincie. Een strafmaat met een impact die wij ons nauwelijks kunnen voorstellen. Uiteindelijk creëert het een klasse van zwervers en ontheemden in de maatschappij. Ook geeft Marianne Kruijswijk haar eigen visie op het hele proces van Knoop

Met niet aflatend enthousiasme vertelt de spreekster een aantal verhalen uit het boekje “Naar het Gerecht”, voorziet deze van kanttekeningen en achtergrondinformatie. Bijzondere verhalen van stelende dienstbodes, doorgewinterde oplichters, relschoppers en vechtersbazen. Met de verhalen over contacten tussen buren, rondtrekkende mensen op zoek naar werk en onderdak, ruzies en roddels en herinneringen van getuigen werd een beeld geschapen van het leven in die tijd. Hoe werd men gepakt door de rondtrekkende kinderen en de strafmaat in die dagen. De verrassing dat men tussen de regels van de functionarissen door te weten kwam hoe mensen elkaar behandelden en in de gaten hielden.

Marianne Kruijswijk, van het Cultuurhistorisch Centrum Oldambt, is als eindredactrice betrokken geweest bij de totstandkoming van het boekje ‘Naar het Gerecht’ en heeft in dit proces van begin tot eind gezocht, gelezen, gevolgd, geselecteerd, gewikt en gewogen. Met een rijk arsenaal aan verhalen heeft ze ons deze avond meegenomen naar onze ‘misdadige’ voorouders om relativerend en geruststellend af te sluiten met de conclusie dat het gezien de tijdspanne en het aantal processtukken wij ons hier in de regio niet eens zo slecht gedroegen.