Kerstwandeling 2017
Het lijkt wel of de moesson zich verplaatst naar Nederland. Het heeft erg veel geregend en dat gaan we op deze wandeltocht tegenkomen.
Maar eerst beginnen we bij het Kantongerecht aan de Spoorstraat te Zuidbroek. Het is een rijksmonument gebouwd in 1884. Het is ontworpen door de rijksbouwmeester van gevangenissen en rechtsgebouwen dhr. W.C. Metselaar. Willem Cornelis volgde zijn vader Johan Frederik op die onder anderen de ontwerper is van de vele kruis- en twee koepelgevangenissen in ons land.
Voor de Franse tijd werden rechtszittingen gehouden in “Het Rechthuis”, wat gestaan heeft tegenover de grote kerk of in Hotel Concordia. Deze stond midden in het dorp bij de brug. Beide gebouwen zijn al afgebroken. De gevangeniscellen in de toren hebben nog een aantal jaren dienst gedaan als cellen voor “passanten” ten tijde van de rechtspraak in het kantongerecht. Later zijn er cachotten achter het gemeentehuis gezet.
foto 1910
Op dit moment huisvest dit gebouw het accountant kantoor … en bevind zich op de zolder het archief van de HKM.
We slaan de Klaas Woltjerweg in, de straat kreeg na de oorlog deze naam. Voor die tijd werd het Nieuwe Weg genoemd. De eerste nieuwe uitbreiding van Zuidbroek. Aan de huizen te zien verwachtte men hier de beter gesitueerden. Toen de WO2 begon was de straat nog niet volgebouwd en werd het middenstuk nog gekenmerkt door weiland met koeien. Nog eerder was dit een pad naar achteren waar de Vlessingsfabriek stond. Het pad heette dan ook Vlessingsweg. De Vlessingsfabrieken waren voor aardappelmeel en moutwijn
Komen we op nr. 9. Onder het huisnummer liggen in het trottoir Stolpersteine voor de familie Boomstra. Een vader, een moeder en een zoontje van 9 jaar. De familie is hier in 1939 gekomen. Met de hoop een promotie te kunnen maken in deze gemeente. In plaats daarvan moest meneer Boomstra al na een paar jaar ontslag nemen. Niemand in Zuidbroek wist dat ze Joods waren, maar de gemeenteambtenaren hadden dit in naarstig speurwerk al uitgevonden, dus ze konden niet anders dan hun persoonsbewijs laten bijwerken met een grote J. Bij de eerste Joden die uit Zuid- en Noordbroek weggevoerd werden behoorde ook M. Boomstra. Toen zijn vrouw en kinderen een paar maand later zogenaamd achter hem aan werden gestuurd was hij al vergast. Omdat dhr. Boomstra gemeentelijk deurwaarder was, was hij onder sommige mensen niet zo geliefd. De mening van sommigen was dan ook dat hij nu eindelijk de handen eens uit de mouwen moest steken en eens te weten kwam wat echt werken was.
Nr. 11 is een huis in Amsterdamse School stijl. Helemaal intact. Ook de kleuren zijn nog origineel. De Amsterdamse School kenmerkt zich door gebruik van materialen anders dan voorheen, doordat men constructies had uitgevonden die dat mogelijk maakten. Vele erkers, kapellen en overkappingen werden in het ontwerp toegepast. We lopen verder en komen rechts op de hoek van de Bernhardlaan het vroegere politiebureau tegen. Met uitbouw waar een cel in zat voor tijdelijk gebruik. De vrouw van de politie, die hier woonde, verzorgde dan de gevangene.
Tegenover het politiebureau staat een huis met opschrift.
“Simplex Siggilum Veri”. De betekenis hiervan is: “Eenvoud het kenmerk van het ware”. De lijfspreuk van dr. Boerhave, een eenvoudige, integere medicus, die over de hele wereld bekend was.
We lopen verder en komen langs een wit huis aan de linkerkant van de weg. Hier heeft de familie Woltjer een paar jaar gewoond. Vader Woltjer was bij de politie en werd van de ene plaats naar de andere overgeplaatst. Ten tijde van de oorlog hebben ze hier gewoond. Hun zoon Klaas Roelof werd directeur op het distributiekantoor te Sleen. Vandaar uit is hij verzetswerk gaan doen. Hij is door verraad gepakt tijdens een vergaderingetje met enkele andere verzetsmensen. En kwam in kamp Amerfoort. Tijdens een vluchtpoging is hij in de rug geschoten en was daarna verlamd. Hij werd naar kamp Vught gebracht waar hij een paar weken later in de ziekenbarak is overleden. De straat is dus naar hem vernoemd.
Schuin hiertegenover zien we de nieuwste huizen van de Klaas Woltjerweg. Hier hebben voorheen twee dubbele huizen gestaan, die gebouwd zijn voor spoorwegpersoneel werkzaam op het station. Kenmerkende huizen. Helaas vond men ze uit de tijd en zijn ze afgebroken.
werf Veldhuis
betoncentrale
Nu komen we op het oude industrieterrein van Zuidbroek. Hier was o.a. een werf en de betoncentrale. De betoncentrale deed tijdens de kerstvakantie een grote verlichte ster in zijn hijskraan. Heel Zuidbroek kon de “ster van Bethlehem” zien in de verte.
Nu is het in gebruik door enkele hobbyisten, die stalling hebben voor boten, een sloper en een machinefabriek GMV, waar we straks mee te maken krijgen. Op de plek van Boekholt was vroeger de voornoemde Vlessingsfabriek.
Na het industriegebeuren slaan we links af. Vanaf hier zullen we een poosje onze waterdichte schoenen nodig zijn.
Op de dijk hebben we zicht op de “nieuwe sluis” gemaakt toen de sluis in Westerbroek is afgebroken. Deze sluis, die zowel waterkering is, is maar een korte tijd gebruikt. Het wordt nu alleen nog maar ingezet bij noodgevallen van te hoog water. Maar ook dat is bijna niet nodig.
Over de dijk verder wandelend zien we voorbij de bocht een spoorbrug. Ons obstakel om verder te gaan over deze dijk. Achter de spoorbrug ligt de kolk ontstaan bij de georganiseerde dijkdoorbraak in 1998. Deze kolk is omdijkt en volgegooid met bagger uit het A. G. Wildervankkanaal en het Winschoterdiep. Omdat dit mogelijk vervuilde grond kan zijn is het gebied verboden terrein. Op onze website, www.historischekring-menterwolde.nl, zijn onder het kopje verhalen, foto’s en een kort verhaaltje geplaatst van deze dijkdoorbraak. In 1992 is de dijk ook doorgebroken, maar toen spontaan. En iets verder weg.
Met dank aan Arjan Goossens en het bedrijf GMV kunnen we op eigen kracht oversteken en komen in Meeden. Helaas zou de wandeltocht te ver worden als we het gebied verder in zouden gaan. We volgen dus gewoon de weer de dijk en gaan linksaf.
In zicht komt het viaduct van de N33.
Langs een wirwar van trappetjes kun je hier overal het hoofd boven het asfalt uitsteken. Wij gaan gewoon netjes onder het viaduct door om via het fietspad op de Trekweg uit te komen. Ook hier moeten we een stuk afsnijden. Niet omdat het anders te ver wordt, maar omdat de huidige staat van de landerijen het niet toelaat hier te wandelen. In de verte ziet u bos, ontstaan tijdens de ruilverkaveling. Het is een driehoekig stuk grond, waar oorspronkelijk de Gouden Driehoek was bedacht. Vandaar ook de naam Driehoek. Maar door plannen om samen te groeien aan Veendam is de Driehoek langzamerhand richting Zuidbroek verhuisd. Door logistieke redenen en regels van Rijkswaterstaat is de Gouden Driehoek midden in het dorp Zuidbroek terecht gekomen.
Achter dit bos ligt de voormalige woonplaats van vrouw Molanus met haar zoon. Deze zijn allebei vermoord in 1931. Dhr. Dijkhuis woonde ernaast. Hij was brugwachter van de brug die hier over het water lag en een verbinding maakte van ‘t Waar naar Meeden. Aan deze weg lag ook de Meedener Tol, waar de benzinepomp naar is vernoemd. De Trekweg was de verbinding van Zuidbroek naar Scheemda. Naast het bos ziet u bomen netjes op een rij. Dat is de Rijksweg, die in 1955 is aangelegd naast het Winschoterdiep. De eerste doorkruising van alle wegen en van Zuidbroek. Onze wandelroute zou hier langs gaan en met een brug over de sloot weer terug op de Trekweg. Echter de landerijen zijn hier van kleigrond en met deze natheid niet begaanbaar.
We volgen de Trekweg. Oorspronkelijk aangelegd tezamen met het Winschoterdiep in 1625 ten behoeve van de trekpaarden en bemanning in het zeel, die de schepen moesten trekken. Het was absoluut verboden voor wagens en voor groepen dieren. Koeien en Varkens of anders wat moesten per stuk over de weg gebracht worden, zodat de bermen niet werden vertrapt. Toen de fiets haar intreden deed werden deze ook toegelaten. En zo bleef de Trekweg jaren lang een fietspad als verbinding naar Scheemda. Toen de Rijksweg werd aangelegd kon men ook op een andere manier naar Scheemda komen en was de Trekweg minder in gebruik.
Het witte huis rechts is oorspronkelijk het spoorbrugwachtershuis. Hier heeft de NOLS spoordijk een overgang over het Winschoterdiep gehad. De brugwachter woonde in deze woning en was eigendom van de provincie. Toen de spoorlijn is opgeheven, werd het een gewoon woonhuis. Een aantal woningen hebben hier wel al gestaan. Maar de regelmaat in de kleine keuters met moestuin doet denken aan een tijd waarin men arbeiders een begin gunde op een boerderijtje met een weilandje en/of moestuintje. Het is echter niet terug te vinden of dat hier ook het geval was.
Op twee na laatste huis was vroeger een werkhuis. “De Vaairbörg” genoemd. Hier konden vier gezinnen in wonen. Achter het gebouw was een keienklopperij ten behoeve van de verharding van wegen. het werken in de keienklopperij werd gezien als een werkverschaffing.
Het laatste huis aan de Trekweg was vroeger het huis van de brugwachter. Nog eerder stond hier Hotel Concordia waar dus recht werd gesproken voor dat het kantongerecht werd gebouwd.
We steken schuin over en gaan naar café/bar Kemper. In Zuidbroek een algemeen begrip. Een café ook die al van vader op zoon is gegaan. Op dit moment is het niet meer rendabel en is het alleen in het weekend open. In vroegere tijden waren er zelfs meer Café’s in het dorp en hadden ze allemaal een bestaan.
En zo beëindigen we deze HKM derdekerstdagwandeltocht over een paar kilometer onbekend Zuidbroek waar in de afgelopen honderd jaar zo geweldig veel is veranderd. Het bestuur van uw HKM hoopt dat we ook dit jaar weer aan de verwachtingen hebben kunnen voldoen en wenst u al vast een goede jaarwisseling toe.
Voor nu nodigen wij u nog graag uit om nog even samen met ons na te zitten in café/bar Kemper.
De volgende foto’s zijn gemaakt door Janneke Blaauw, Renske Neef en Maria Visser.
